Իրականացնելով որևէ ճամփորդություն, պիտի հստակ պատկերացում ունենանք թե, որտեղով է անցնում մեր ճանապարհը, հայրենիքի որ անկյունը պիտի բացահայտենք։

Սովորողը պիտի քաջ գիտակցի իր մեկնելու բուն նպատակը։ Պիտի ունենա ճանապարհային քարտեզ կազմված դասավանդողի կողմից, և մեկ հատ էլ իր կողմից մշակած։ Մինչ ճանապարհ ընկնելը սովորողը (ներ) և դասավանդողը (ներ) այս ամենը միասին պիտի քննարկեն և գան մեկ ընդհանուր հայտարարի։

Ահա այստեղ ներկայացվում է այն երթուղին, որը ընտրել ենք այս անգամ։

Գլխավոր նպատակակետ՝

• Արատեսի դպրական կենտրոն

Հայրենագիտական կանգառներ՝

• Մոշաղբյուր Սուրբ Կարապետ
• Արենի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի
• Զորաց Եկեղեցի (քայլարշավ)
• Արատեսի վանք
• Օրբելյանների քարավանատուն
• Կոթավանք
• Ծակքարի բնական կամուրջ
• Հայրավանք
• Բերդկունք

Ուղղությունների մասին՝

Վայր՝ ՀՀ Արարատի մարզ

Մոշաղբյուր. «Կապանքներ» քանդող վանքը

Արարատի մարզում՝ Ուրծի լեռների հյուսիսային փեշին է գտնվում 1301 թվականին կառուցված Մոշաղբյուրի Սուրբ Հովհաննես Կարապետ վանքը, որի կառուցումը նվիրված է եղել Հայաստանում Քրիստոնեության ընդունման 1000- ամյակին։

Մինչև վերջերս վանքը և հարակից Մոշաղբյուր լքված գյուղը հայտնի էին նաև Զնջռլու անվամբ։ 2004 թվականից սկսած լքված գյուղատեղին Հայաստանի կառավարության որոշմամբ վերանվանվել է Մոշաղբյուր, որը եղել է գյուղի հնագույն անվանումը։

Համաձայն վանքի սակավաթիվ վիմագիր արձանագրություններից մեկի, վանքը հիմնել են Օրբելյանները՝ որպես իրենց տոհմի գերեզմանատուն: Վանքի արձանագրություններից մեկում պահպանվել է նաև վանքը կառուցող Բուտ ճարտարապետի անունը։ Վանական համալիրը բաղկացած է Սպիտակավոր Ս. Աստվածածին եկեղեցուց (1301 թ.), գավթից (XIV դ.), երկհարկ դամբարանից, միաբանության շենքերից (1896 թ.), պարսպից (1897 թ.):

Ըստ Սբ Աստվածածին եկեղեցու հարավային պատի վիմագիր արձանագրության՝ եկեղեցին կառուցվել է Օրբելյան Տարսայիճ իշխանի որդի, Ջալալ իշխանի կին Գոմցայի պատվերով: Հատկապես տպավորիչ է եկեղեցու արևմտյան մուտքի բարավորի վրա պատկերված Աստվածամոր և մանուկ Քրիստոսի բարձրաքանդակը։

Վանքը մինչ այսօր էլ ժողովրդի մեջ հայտնի է տարբեր հիվանդություններ բուժող իր զորությամբ։

Վերջին տարիներին դեպի վանք տանող ճանապարհը ասֆալտապատվել է, որը ավելի է մեծացրել մարդկանց այցը։

ՄՈՇԱՂԲՅՈՒՐԻ ՍՈՒՐԲ ԿԱՐԱՊԵՏ ՎԱՆՔ

Վայր՝ ՀՀ Վայոց ձորի մարզ

Արենիի Սուրբ Աստվածածին Եկեղեցի

Ս.Աստվածածին Եկեղեցի, Արենի

Արենիի Ս. Աստվածածին եկեղեցին գտնվում է ՀՀ Վայոց Ձորի մարզի Արենի (նախկինում` Արփա) գյուղից 0.5կմ հեռու, հին Արփա գյուղատեղի ավերակների մեջ, Արփա գետի ձախ ափին, բլրի վրա: Արևմտյան մուտքին կա արձանագրություն, ըստ որի կառուցել է Սյունյաց արքեպիսկոպոս Հովհաննես Օրբելյանը 1321-ին, ճարտարապետն է Մոմիկը: Ըստ ավանդության`այն կառուցվել է հեթանոսական բագինի կանգնած հիմքերի վրա:Եկեղեցին կառուցված է կարմրասպիտակավուն քարից, կենտրոնագմբեթ է, ունի մեկ զույգ արևմտյան մույթեր, խորանի 2 կողմերում ավանդատներ: Ունի 2 մուտք` արևմուտքից և հարավից: Մոմիկն այն կառուցելիս հրաժարվել է 13-14-րդ դարերի պաշտամունքային ավանդական ձևերից` գմբեթը հենելով երկու առանձին կանգնած մույթերի վրա, այդպիսի բան ժամանակի ոչ մի ուրիշ հուշարձանում չկա: Ինքնատիպ են խորանի զույգ խաչաձև լուսամուտները, որոնք նույնպես Մոմիկի ձեռագիրն են:

Արևմտյան մուտքի ճակատակալ քարին Աստվածամոր գծանկարն է` գահավորակի վրա բազմած Աստվածամայրն է` մանուկ Հիսուսը գրկին, Տիրամայրը պատկերված է որպես երկնային թագուհի: «Աստվածամայրը մանուկ Հիսուսը գրկին» պատկերը հայտնի է «Օդիգիտրիա» անունով, որը հունարենից նշանակում է «ուղի ցույց տվող», այսինքն` Մարիամը մանուկ Հիսուսին որպես փրկության ուղի է ցույց տալիս:

Արևմտյան մուտքից ներս մտնողի առջև միանգամից բացվում է եկեղեցու ողջ ներքին տարածքը, իսկ գմբեթակիր կամարների 4 անկյուններում 4 ավետարանիչների բարձրաքանդակներն են` նրանց խորհրդանիշները` հրեշտակ, թևավոր առյուծ, թևավոր ցուլ (եզ) և արծիվ (Մատթևոս ավետարանիչը ներկայացվում է մարդ-հրեշտակի տեսքով, քանի որ նա իր Ավետարանում ավելի շատ անդրադարձել է Հիսուսի երկրային կյանքին: Մարկոս ավետարանիչը ներկայացվում է առյուծի տեսքով, որովհետև նրա Ավետարանում ընդգծվում է Քրիստոսի թագավորական պաշտոնը, ինչն էլ խորհրդանշում է առյուծը: Ղուկաս ավետարանիչը ներկայացվում է եզան կերպարանքով, որովհետև նրա Ավետարանում ընգծվում է Քրիստոսի քահանայական պաշտոնը, ինչն էլ խորհրդանշում է զոհաբերության խորհրդանիշը հանդիսացող եզը կամ ցուլը:Հովհաննես ավետարանիչը պատկերվում է արծվի տեսքով, քանի որ նա խոսել է Հիսուսի 2-րդ գալստյան մասին, իսկ արծիվը խորհրդանշում է աստվածային արդարություն, հավիտենական լույս և փրկություն:)

1967-72-ին նորոգվել են եկեղեցու պատերն ու ծածկը: 1840-ի երկրաշարժից քանդված եկեղեցու գմբեթը 1998-ին պոլսահայ Արտաշես Տյուզմեճյանի բարերարությամբ և Գարեգին Ա կաթողիկոսի հովանավորությամբ վերակառուցվել է իր նախնական տեսքով` բազմանիստ, կիսասյունիկներով զարդարված, հովանոցաձև վեղարով:
Եկեղեցու մոտ են գտնվում իշխան Տարսայիճ Օրբելյանի ապարանքի ավերակները, շուրջը` 14-17-րդ դդ. խաչքարեր և տապանաքարեր:

ԶՈՐԱՑ ԵԿԵՂԵՑԻ (ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ՍՏԵՓԱՆՈՍ )

Եղեգիսը եղել է Սյունյաց աշխարհի նշանավոր միջնադարյան բնակավայրերից մեկը: IX դարի առաջին տասնամյակներից մինչև XVII դարի կեսերը եղել է Վայոց Ձորի քաղաքական կենտրոնը` միաժամանակ կարևոր դեր խաղալով Սյունյաց աշխարհի քաղաքական, սոցիալ-տնտեսական ու մշակութային կյանքում:Քաղաքը հատկապես նկատելի վերելք է ապրել XIII-XIV դարերում, երբ Վայոց ձորում իշխում էր Օրբելյան իշխանական տունը:

Այս շրջանում Եղեգիսն այնքան նշանավոր էր, որ գրչագիր ձեռագրերում Վայոց Ձոր գավառը հիշատակվում էր «Ի գավառս Եղեգիս», «Ի երկիրն, որ կոչի Եղեգիս» անվանումներով:1297թ. Եղեգիսում Հովհան գրչի կողմից ընդօրինակված Ավետարանի հիշատակարանում կարդում ենք. «…Բայց գրեցավ Աստուածային մատեանս ի գավառիս Սիսական, գերահռչակ մայրաքաղաքիս Եղեղեգեաց, առ ոտստիրամաւ Աստուածածնիս և սուրբ Կաթողիկէիս և փառավորեալ ս. Նախավկայիս»:

Եղեգիսում այսօր էլ պահպանվել են պատմական տարբեր ժամանակաշրջանների հուշարձաններ, ինչպես ներկայիս գյուղի տարածքում, այնպես էլ նրա շրջակայքում:

Գյուղի արևելյան ծայրին միջնադարյան հայ ճարտարապետության յուրօրինակ հուշարձաններից է Զորաց եկեղեցին: Այն կառուցել է Սյունյաց նահանգի մետրոպոլիտ Ստեփանոս Տարսայիճը (1324-1331թթ.):

2006-2007թթ ՀՀ Գիտությունների Ազգային ակադեմիայի հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի միջին դարերի հնագիտության բաժնի վարիչ Հուսիկ Մելքոնյանի ղեկավարած արշավախումբը մասնակի պեղումներ իրականացրեց հուշարձանի տարածքում:

«…Այս չափազանց հետաքրքիր կառույցը,- գրում է արշավախմբի ղեկավար Հ. Մելքոնյանը,- ներկայացնում է լայն բացվածքով, երկու սյուներով, երեք մասի բաժանված միակ արևելյան բեմով, նրան երկու կողմերին կից ավանդատներով բաց եկեղեցի: Հուշարձանի հազվագյուտ ձևը թելադրում է, որ այն նախատեսված է եղել զորքի աղոթքների համար: Զորքը կանգնում էր եկեղեցու դիմաց, դրսում: Այստեղից էլ դրան տրվել է «Զորաց տաճար» անվանումը»:

Եկեղեցու արևմտյան կողմում բաց գավիթն է: Գավիթի ճարտարապետությունը հատուկ է Վայոց Ձորին: Եկեղեցին կրող բարձունքի շուրջը պահպանվել են բազալտի զանգվածեղ քարերով կառուցված պարիսպների և սրբատաշ քարով պատրաստված դարպասի մի մասը: Նրա շուրջը գերեզմանատունն է` իր մի քանի տասնյակի հասնող խաչքարերով ու տապանաքարերով: Տաճարի արևմտյան հատվածում, ավելի քան 65 քմ մակերեսով, բացվել են տապանաքարեր, որոնցից չորսն ուեն հիշատակագրեր:

Արշավախմբի ղեկավարը շարունակելով ավելացնում է, որ «…պեղումներով բացվել են հյուսիս-հարավ առանցքով իրար հաղորդակից երեք սենյակներ,որոնց պատերը շարված են երկշար, բազալտի զանգվածեղ քարերով:…Ուշագրավ է շինության արևելյան և հարավային պատերում զետեղված մեկական խորշերի մեջ տեղադրված պահարանները:… Նորաբաց սենյակներում առկա բազմաթիվ դարակների ու պահարանների գոյությունը հիմք է տալիս եզրակացնելու, որ մենք գործ ունենք միջնադարյան գրչության վայրի և գրապահոց Մատենադարանի հետ»:

Այսօր հուշարձան են այցելում բազմաթիվ զբոսաշրջիկներ աշխարհի տարբեր երկրներից, իսկ մարզի տարածքում ծառայող զինվորները, պարբերաբար այցելելով հուշարձանի տարածք, իրականացնում են մաքրման աշխատանքներ:

ԱՐԱՏԵՍԻ ՎԱՆՔ
Վայոց Ձորի մարզ
գ. Արատես

Միջնադարյան հայկական ճարտարապետական այս վանական համալիրը գտնվում է ՀՀ Վայոց Ձորի մարզի Արատես գյուղում, Եղեգիս գետի Արատես վտակի ափին, բլրի գագաթին: Կիսավեր հուշարձանախումբը բաղկացած է մի քանի մատուռից, Ս. Սիոն (X դ.), Ս. Աստվածածին (XI դ.) եկեղեցիներից և երկու գավիթներից (XIII դ.): Ենթադրվում է, որ հուշարձանի նախնական շինությունը հիմնադրվել է VII դ., թեև ամենահին գրավոր տեղեկությունը վերաբերում է IX դ.:

Ս. Սիոն եկեղեցի – կառուցվել է X դ.: Միանավ թաղածածկ եկեղեցի է: ՈՒնի երեք ավանդատուն` խորանի 2 կողքերին և հյուսիսային պատին կից:

Ս. Աստվածածին եկեղեցի – գտնվում է Ս. Սիոն եկեղեցու հարավային կողմում: Կառուցված է XI դ.: Այն մեկ զույգ որմնամույթերով գմբեթավոր դահլիճ է:

Առաջին գավիթ – կառուցված է Ս. Աստվածածին եկեղեցու արևմտյան ճակատին կից: Սա համալիրի ամենաուշագրավ կառույցն է: Կառուցել է Սիրանես ճարտարապետը` 1270 թ.: Պատվիրատուներից և շինարարներից հիշատակվում են Հայրապետ աբեղան, Գրիգորիկը, Ստեփանոսը: Գավթի ծածկն իրականացված է փոխհատվող կամարների կիրառման ինքնատիպ ձևով: Հյուսիս-հարավ ուղղությամբ ձգվող մեկ զույգ կամարներից դեպի արևելյան և արևմտյան պատերն են ուղղված մեկական կիսակամար: Զույգ կամարների կենտրոնում, շրջագծային հիմքով շթաքարային գմբեթն է: Այժմ քանդված է:

Երկրորդ գավիթ – գտնվում է Ս. Սիոն և Ս. Աստվածածին եկեղեցիների միջև: Կառուցված է XIII դ.: Այն քառակուսի հատակագծով, արևելյան զույգ ավանդատներով կառույց է:

Մատուռներ /5 հատ/ – կառուցված են եկեղեցիների արանքներում:

      Վանքը շրջապատված է եղել պարսպով, որը քանդվել է XVII դ.: Ներկայումս պահպանվել է հյուսիսային պատի մի մասը:  Վանքի տարածքում կան X – XVII դդ. խաչքարեր և տապանաքար: 1959-1961 թթ. վերականգնվել է գավթի խաչվող կամարներից մեկը` Կ. Ղաֆադարյանի ղեկավարությամբ: 1988-1989 թթ. Հուշարձանների պահպանության վարչության կողմից ամբողջությամբ հաշվառվել, համարակալվել և չափագրվել են եկեղեցիների բազմաթիվ բեկորներ: Վերականգնման նպատակով կատարվել են նախագծման աշխատանքներ:

ԿՈԹԻ ՍՈՒՐԲ ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ ԵԿԵՂԵՑԻ ԿԱՄ ԿՈԹԱՎԱՆՔ
Գեղարքունիքի մարզ
Ներքին Գետաշեն գյուղ

Գտնվում է ՀՀ Մարտունու տարածաշրջանի Ներքին Գետաշեն գյուղի արևմտյան քարափին:
Եկեղեցին կառուցել է Գեղարքունիքի տեր, Վասակ Գաբուռ իշխանի և Մարիամ Բագրատունու որդի Գրիգոր Սուփան II-ը, 851-901 թվականներին:
Արտաքուստ ուղղանկյուն, ներքուստ եռակոնք, արևմուտքից ուղղանկյուն խաչաթևով, չորս անկյուններում խորանավոր երկհարկ ավանդատներով (վերին հարկերը եղել են գաղտնարաններ) գմբեթավոր կառույց է: Արևելյան ավանդատների մուտքերը հյուսիսային ու հարավային աբսիդներից են, արևմտյան ավանդատներինը` ուղղանկյուն խաչաթևից: Արևելյան ճակատին եռանկյունաձև հատվածքի զույգ «հայկական խորշեր» են:
Կառուցված է կոպտատաշ և ճեղքված բազալտով, որոշ հանգույցներ` մեծադիր, մշակված քարերով:
Մուտքերն արևմուտքից և հարավից են, ունեցել են պարսպափակ բակ` կառուցված, ըստ արձանագրության, դեռևս եկեղեցուց առաջ: Սա վկայում է, որ մինչև նշված եկեղեցու հիմնարկումն էլ այնտեղ հուշարձան է եղել: Բակում կան վանական խցերի և այլ շենքերի ավերակներ: Քանդված են գմբեթը և ծածկերը:
Եկեղեցու հարավարևելյան ավանդատան մուտքում, բարավորի փոխարեն, ներսից դրված է 9-րդ դարի առաջին կեսի մի խաչքար, որը նվիրված է սպարապետ Վարդան Մամիկոնյանի հիշատակին: Խաչի հորիզոնական թևերի երկու կողմերում գրված է. ՍՈՒՐԲ ՎԱՐԴԱՆ ՆԱՀԱՏԱԿ ՔԻ:
Եկեղեցու վրա եղել է ընդարձակ շինարարական արձանագրություն, որը մեզ է հասել Ստեփանոս Օրբելյանի միջոցով:
Հատակագիծը Սյունիքի ճարտարապետական դպրոցի նվաճումներից է:
Հուշարձանների պահպանության և օգտագործման գլխավոր վարչության կողմից 1980-ական թվականների վերջերին նախաձեռնվել և սկսվել են եկեղեցու նորոգման աշխատանքներ: Նորոգվել են եկեղեցու պատերը և գմբեթի մի մասը, սակայն 1990 թվականից աշխատանքները դադարեցվել են:

Ծակքարի բնական կամուրջ

Գտնվում է ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի Ծակքար գյուղի հարավ-արևմտյան մասում և տեղադրված է Բախտակ գետակի ավազանում: Մատչելի է գյուղամիջյան կենտրոնական ճանապարհով: «Կամուրջը» ձևավորվել է տրավերտինային կոնգլոմերատների ջրային էրոզիայի արդյունքում և բաղկացած է երկու կամարներից: Մեծ կամարը, որի տակով հոսում է գետը, ունի մոտ 10 մ բացվածք և 5-6 մ լայնություն: Նրան անմիջականորեն հարում է փոքր կամարը՝ 5 մ բացվածքով և 2 մ բարձրությամբ: Վերջինիս տակ՝ գետի հին հունի մեջ նկատելի են հին ջրաղացի ավերակներ:

ՀԱՅՐԱՎԱՆՔ ՎԱՆԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ
Մարդաղավնեաց վանք, Այրիվանք
Գեղարքունիքի մարզ
գ. Հայրավանք

IX-XIII դարերի այս վանքային համալիրը  գտնվում է Հայրավանք գյուղի հյուսիսարևելյան եզրին, Սևանա լճի առափնյա ժայռեղեն հրվանդանի վրա: Պահպանվել են եկեղեցին և գավիթը:

Եկեղեցի (IX դար)- խաչաձև-քառախորան, կենտրոնագմբեթ կառույց է: Եկեղեցու պատերի ամենահին արձանագրությունը  1211 թվականից է և վերաբերում է հիմնական վերանորոգումներին: Հարավարևելյան անկյանը կից ունի մի խորան` հավանաբար հետագայում ավելացրած: Գմբեթը կործանվել է XIX դարի վերջին. ներկայիս ամբողջական տեսքը 1980-ական թթ. վերականգնման արդյունք է: Կառույցի միայն անկյուններն ու այլ շաղկապող մասերն են սրբատաշ քարերով շարված, մնացածը կոպտատաշ բազալտից են:

Հայ ճարտարապետության եզակի նմուշներից է. բոլոր խորանների ներքին բոլորակությունը դրսևորվում է արտաքին տեսքում: Մուտքերը հարավային  և արևմտյան  խորաններից են, որոնցից արևմտյանը բացվել է հետագայում:

Գավիթ  –  երկսյուն է և  գտնվում է եկեղեցու արևմտյան մասում (արևելք-արևմուտք առանցքից շեղված): Միջին քառակուսու վրա բարձրանում է երդիկավոր, ութանիստ, շթաքարեզարդ անկյուններով գմբեթը` ներքուստ երեսպատված սև և կարմիր շեղադիր տուֆաքարերով: Արձանագրական փաստերից երևում է, որ այն կառուցվել է Ներսես և Յովասափ եղբայր առաջնորդների կողմից` 1211 թ. եկեղեցու նորոգումների ընթացքում, կամ նրանից անմիջապես հետո:

Տարածքի պեղումներով (1952, 1972-73 թթ., ղեկ. Հ. Մնացականյան) հայտնաբերվել են միջին բրոնզի և երկաթի դարերի զարդեր, զենքեր, գործիքներ, անոթներ, կրակարաններ և այլ իրեր:

Եկեղեցու վերականգնման նախնական նախագիծը ճարտարապետներ Շ. Ազատյանի և Յու. Թամանյանի 1956 թ. կատարած չափագրության հիման վրա կազմել է ճարտարապետ Ս. Ալանակյանը: Այնուհետև եկեղեցու ամբողջական վերականգնման նախագծով (Ռ.Դավթյան) եկեղեցին լրիվ վերականգնվել է, որի աշխատանքները կատարվել են 1977-1980 թվականներին վերականգնող վարպետ Ցոլակ Սարգսյանի ղեկավարած քարտաշ-որմնադիրների բրիգադի կողմից:

Բերդկունք կամ ԱՂԿԱԼԱՅԻ ԿԻԿԼՈՊՅԱՆ ԱՄՐՈՑԸ

Բերդկունք գյուղը գտնվում է ՀՀ Գեղարքունիքի մարզում՝ Սևանա լճի հյուսիս-արևմտյան ափին, ծովի մակարդակից 1930-2010 մ բարձրության վրա:

Տրանսպորտային կապը բնակավայրերի հետ իրականացնում է Մ-10 Սևան-Գավառ մայրուղու միջոցով: Համայնքի վարչական սահմաններում ընդգրկված տարածքը՝ 841,92 հա: Գյուղի հեռավորությունը մարզկենտրոնից կազմում է 10 կմ, իսկ մայրաքաղաքից 90 կմ: Գյուղը հյուսիսային կողմից հարևան է Լճափ համայնքին, իսկ հարավային կողմից՝ Հայրավանքին:

Գյուղի հյուսիս-արևելյան մասում է գտնվում «Սպիտակ Բերդ» ամրոցը /մ.թ.ա. 2-րդ-1-ին հազարամյակ/, գյուղի տարածքում կա 11-12 դդ. եկեղեցի՝ շուրջը գերեզմանոց /12-20 դդ/, տապանաքարեր /16-17 դդ/:

Բերդկունք (նախկինում Աղկալա) հիմնականում բնակվել են ադրբեջանցիներ:  1920 թ. սկսած գյուղը բնակեցվել է Գավառի տարածքի Նորատուս և Գանձակ գյուղի բնակիչներով:

Գյուղի բնակչությունը այսօրվա դրությամբ կազմում է 296 մարդ:

Աղկալայի կիկլոպյան ամրոցը գտնվում է խոշոր ժայռաբլուրի վրա։ Նա անառիկ է բոլոր կողմերից, բացի Աղկալա գյուղի արևելյան հատվածից, որը ներկայումս խառնվել է ամրոցի ավերակների հետ։ Ամրոցը իր տեսքով նման է Լճափի ամրոցներին։ Այն շրջապատված է բնակավայրի հին ավերակների մնացորդներով։ Ամրոցի ներսում եղած կացարանները խիստ նման են Լճափի ամրոցներին։ Աղկալայի ամրոցն համարյա իր երկայնքով արևմուտքից արևելք ծրջապատված է խրամուղիներով և հարավարևմտյան անկյունում միանում դեպի հյուսիս ձգվող խրամուղուն։

Աղկալայի ամրոցի դիրքը այնքան հաջող է ու գերիշխող շրջապատի նկատմամբ, որ միջին դարերում կիկլոպյան ամրոցի փլատակների վրա կառուցվել է մի նոր ամրոց, որի անունով էլ մինչև այժմ այն կոչվում է «Աղկալա» (թուրքերեն` Սպիտակ բերդ), քանի որ ամրոցում կանգուն է մնացել մի բոլորակ, բարձր աշտարակի ավերակ, որը ծեփված է կրաշաղախով։ Գյուղի հասակավոր մարդիկ այն անվանում են Իշխանաց ամրոց։